quarta-feira, 26 de maio de 2010

Aywu Porã - aulas 3 e 4

3 - Mboapy’na Aywu Porã aty’guy

PRONOMES
Obs. Não há em Guarani diferença de gênero entre os pronomes.

PESSOAIS
Eu – Xe
Tu (você) – ndee (antes de orais), ne (antes de nasais)
Ele, ela – há’e
Nos (inclusivo) – ñande (antes de orais), ñane (antes de nasais)
Nos (exclusivo) – ore
Vós (vocês) – Pende (antes de orais), pene (antes de nasais)
Eles, elas – Há’ekwere

POSSESSIVOS
Xe’mbae – meu
Ne’mbae – teu, de você
Há’embae – dele, dela
Ñane’mbae – nosso
Ore’mbae – nosso
Pene’mbae – vosso, de vocês
Há’embae Kwere – deles, delas

VOCABULÁRIO
Ke – partícula exortativa. Ex: Reike ke! (entre!)
Kwa’a - saber
Há’ewy: então
Iko – 1 - viver, existir. Ex: Jaiko wa’e (nós que estamos vivendo). 2 – acontecer, realizar-se, Ex: oiko jeroky (houve dança). 3 – morar, ficar (em um lugar). Ex: Tekowa Aiko pe (eu moro no tekowa)
Ipota – desejar
Ike – entrar. Ex: Reike ke opy (entre dentro da casa de reza)
Mba’e – coisa, objeto não humano
Mba’e – 1 - indica proposta, que tal. Ex: japytu’u mba’e (que tal descansarmos). 2 – talvez seja. Ex: pende’po mba’e, pende’py mba’e (talvez seja vossa mão, talvez vosso pé.
Mba’e mombe’u – contar alguma coisa. Ex: nemba’e mombe’u ke (conte alguma coisa sobre você)
Mba’eta – conjunção coordenativa entre orações: pois, porque. Ex: nemba’e mombe’u ke, mba’eta ñande jaipota kwa’a ndee guy. (conte alguma coisa a seu respeito, pois desejamos saber de você.
Mba’emo – alguma coisa
Mba’emo rei – qualquer coisa
Mba’enunga – que tipo é?
Mba’erã – para quê?
Mba’ere – por quê?
Mba’e rei rei – bens materiais. Ex: xemba’e rei rei (meus bens)
Mba’ete rã – algo não identificável. Ex: mba’ete rã oiko ñande’wy (não sei o que aconteceu a nós)
Mba’ewe – nada
Mba’eypy – mito
Mba’eyru – veículo, meio de transporte
Mba’exa pa – como é que? Ex: mba’exa pa omombeu? (como é que ele contou?)
Mombe’u – contar, relatar
Ypy – começo, principio, início.


4 – Irundy’na Aywu Porã aty’guy


PRONOMES
partícula conjugativa
Xe - a
Nde'e - re
Ha'e - o
Ñande - ja / ñe (nhe) antes de nasais, (nosso – inclusivo)
Ore - ro (nosso - exclusivo)
Pende – Pe’e
Hae'kwere - o


EXEMPLO

VERBO PRESENTE
Eu Xe Amombe’u Aipota
Tu/você Nde'e Nemombe’u Reipota
Ele Ha'e Omombe’u Oipota
Nós Ñande Nhemombe’u Jaipota
Ore Romombe’u
Vós/vocês Pende Pe'emombe’u Pe'eipota
Eles Ha'e kwere Omombe’u Oipota


FUTURO PASSADO

Xe aipota wa’erã (desejarei) Xe aipota wa’ekwe (desejei)

Nenhum comentário: